Świadomość, że zarówno zdrowie jak i choroba są powiązane z działaniem autonomicznego układu nerwowego jest podstawą badania i terapii wszelkich dysfunkcji występujących w tym obszarze. Zarówno choroby wpływają na zachwianie równowagi układów AUN – współczulnego i przywspółczulnego, jak i zaburzenia autonomicznego układu nerwowego są przyczyną chorób. Efektywność leczenia pacjenta w dużej mierze zależy od rozpoznania źródła choroby, czy wynika z zaburzenia funkcji czy zaburzenia struktury autonomicznego układu nerwowego.
Anatomia i fizjologia układu nerwowego
Układ nerwowy, zbudowany z tkanki nerwowej i tkanki glejowej, poprzez integrowanie działalności organizmu, umożliwia jego właściwe funkcjonowanie. Rejestruje bodźce, przetwarza zawarte w nich informacje i dzięki temu steruje ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów. Podział anatomiczny układu nerwowego wyodrębnia układ ośrodkowy i obwodowy.
Ośrodkowy układ nerwowy tworzą komórki nerwowe (istota szara – zewnętrzna) oraz włókna nerwowe (istota biała – wewnętrzna). Struktury ośrodkowego układu nerwowego to: rdzeń kręgowy i mózgowie (mózg, pień mózgu i móżdżek).
Obwodowy układ nerwowy zaś, poprzez rozgałęzienie nerwów z centralnego układu nerwowego po całym ciele, przekazuje informacje z mózgu i rdzenia kręgowego do narządów rąk, nóg oraz palców rąk i nóg.
Układ nerwowy jest systemem złożonym, dlatego poznanie jego topografii jest niezbędne do oceny jego funkcjonowania, wykrycia nieprawidłowości i dobrania właściwej metody leczenia dysfunkcji.
Funkcje czynnościowe układu nerwowego
Podział czynnościowy obwodowego układu nerwowego wyodrębnia somatyczny układ nerwowy oraz autonomiczny układ nerwowy, nazywany wegetatywnym.
Somatyczny układ nerwowy odpowiada za doprowadzenie bodźców czuciowych z eksteroreceptorów położonych w powłokach ciała, które odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego i proprioreceptorów, związanych z narządem ruchu, zlokalizowanych w okostnej, torebkach stawowych, więzadłach, mięśniach, ścięgnach i powięziach, odbierających bodźce czucia głębokiego. Poza tym kontroluje mięśniówkę gładką oraz mięśnie szkieletowe i częściowo podlega kontroli człowieka.
Z kolei autonomiczny układ nerwowy pracuje niezależnie od ludzkiej woli. Interoreceptory odbierają bodźce z narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych, zaś telereceptory związane są z narządami zmysłów. Odpowiada więc za mimowolne funkcje organizmu, takie jak: przepływ krwi, bicie serca, trawienie i oddychanie.
Szczegółowe spojrzenie na funkcje autonomicznego układu nerwowego, rodzaje zaburzeń AUN i metody ich leczenia będzie przedmiotem najbliższego szkolenia dra Jarosława Ciechomskiego. Zapraszamy zatem fizjoterapeutów i osteopatów już we wrześniu, do udziału w szkoleniu „Autonomiczny układ nerwowy – diagnostyka i leczenie”
Układ współczulny i przywspółczulny autonomicznego układu nerwowego
System autonomiczny układu nerwowego dzieli się na dwa przeciwstawnie działające ze sobą układy. Podczas gdy jeden układ pobudza organizm do działania i powoduje utratę energii, drugi wyhamowuje reakcje, by zapewnić regenerację ciała w okresach spokoju, bezpieczeństwa i wypoczynku.
Układ współczulny, inaczej sympatyczny, określany jako system „walki lub ucieczki” wyzwala reakcję na bodziec. Objawia się to wzrostem tętna, rozszerzeniem źrenicy, rozszerzeniem oskrzeli, hamowaniem produkcji śliny, hamowaniem aktywności: narządów trawiennych, trzustki, pęcherzyka żółciowego, rozluźnieniem pęcherza moczowego, stymulacją orgazmu w narządach płciowych, a także uwalnianiem adrenaliny i noradrenaliny.
Z kolei układ przywspółczulny, nazywany parasympatycznym, znany jest jako system „odpoczynku i trawienia”. Działa jak antagonista do układu współczulnego, powoduje więc odpowiednio: spadek tętna, zwężenie źrenicy, kurczenie oskrzeli, pobudzanie produkcji śliny, stymulację aktywności: narządów trawiennych, trzustki, pęcherzyka żółciowego, obkurczenie pęcherza moczowego i stymulację erekcji narządów płciowych.
Tylko homeostaza zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu jako całości.
Zaburzenia autonomicznego układu nerwowego
Zaburzenia AUN powstają na skutek infekcji, chorób autoimmunologicznych, nowotworów, przypadkowych urazów, ucisku, działania substancji toksycznych czy naturalnego procesu starzenia się. W organizmie człowieka wszystkie nerwy są ze sobą wzajemnie powiązane co sprawia, że również osłabienie funkcji autonomicznego układu nerwowego lub niedopasowanie czy nierównowaga pracy części współczulnej i przywspółczulnej prowadzi do zaburzeń czynnościowych i chorób.
W praktyce fizjoterapeuty i osteopaty bardzo ważne jest więc całościowe podejście do organizmu, gruntowna znajomość anatomii i technik leczenia manualnego. Uczestnicy szkolenia Versus Medicus podczas kursu poznają metody leczenia zaburzeń pierwszorzędowych, drugorzędowych i trzeciorzędowych AUN oraz leczenia różnych rejonów ciała w połączeniu z mózgiem. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat diagnostyki autonomicznego układu nerwowego, sprawdź wpis na blogu: https://versusmedicus.pl/kluczowa-rola-diagnostyki-autonomicznego-ukladu-nerwowego/.