Niemalże wszyscy mogą być narażeni na ukąszenie kleszcza, szczególnie dotyczy to osób często przebywających w parkach czy lasach. Ukąszonym przez kleszcza można zostać we własnym ogródku jak i w miejskim parku, lesie czy na łące. Kleszcze, choć niepozorne, mogą być nosicielami wielu bardzo niebezpiecznych dla człowieka chorób.
W momencie, gdy zauważymy wbitego w swoją skórę kleszcza, pamiętajmy, aby jak najszybciej go usunąć. Należy jednak zrobić to prawidłowo, aby zminimalizować ryzyko zakażenia, a także, aby w ciele niepozostała żadna część jego ciała w wyniku oderwania odwłoka kleszcza od części głowowej. Istnieje sporo mitów odnośnie sposobów wyciągania kleszczy ze skóry, które jednak często utrudniają bezpieczne usunięcie kleszcza w całości. W jaki sposób bezpiecznie usunąć kleszcza?
Jak wyciągnąć kleszcza?
Przed usuwaniem kleszcza w celu zachowania higieny ze skóry należy założyć jednorazowe rękawiczki.
- Kleszcza należy uchwycić przy pomocy przyrządu do usuwania kleszczy (np. lassa lub pęsety) jak najbliżej skóry.
- Kleszcza należy usuwać płynnym i delikatnym ruchem.
- Po wyciągnięciu kleszcza ze skóry, ranę należy zdezynfekować z wykorzystaniem alkoholu lub innego preparatu służącego do tego celu.
- Nie należy kleszcza wykręcać ani smarować żadnymi substancjami takimi jak masło czy alkohol, gdyż zwiększa to ryzyko zakażenia.
Czego nie należy robić przy usuwaniu kleszcza ze skóry:
1. Nie należy czekać z usunięciem kleszcza
Dostrzegając kleszcza na swoim ciele nie można zwlekać. Najistotniejsze jest, aby jak najszybciej pozbyć się pasożyta ze skóry.
2. O ile to możliwe usuwamy kleszcza przy wykorzystaniu specjalistycznych narzędzi, które można dostać w aptece.
3. Nie należy łapać kleszcza za odwłok, bo zwiększa to ryzyko dostania się patogenów do krwioobiegu
4. Nie powinniśmy smarować niczym kleszcza przy wyciąganiu.
5. Kleszcza nie powinno się przypalać.
Tułów kleszcza nie powinien być także smarowany olejem, masłem, wazeliną, alkoholem, lakierem do paznokci lub innymi substancjami. Substancje tj.: alkohol czy benzyna sprawiają, że kleszcz wydziela o wiele więcej śliny. Wówczas zwiększa się ryzyko zarażenia przez żywiciela groźną chorobą.
Jeśli nie czujemy się na siłach, aby samodzielnie wyciągnąć kleszcza, należy udać się do lekarza.
Urwany kleszcz – co zrobić w takim przypadku
Może się zdarzyć, że mimo zachowania odpowiednich środków ostrożności i użycia prawidłowej techniki, dojdzie do urwania kleszcza. Można wówczas spróbować delikatnie usunąć kleszcza przy pomocy pęsety lub jałowej igły. W wielu źródłach medycznych jest natomiast informacja, że nie ma konieczności usuwać urwanych resztek kleszcza ze skóry, ze względu na to, że organizm sam się ich pozbędzie, nie wpływa to natomiast na ryzyko zakażenia boreliozą. Jeśli pojawi się obrzęk, warto skonsultować sytuację z lekarzem.
Warto pamiętać, że kluczowy jest czas, bowiem im szybsze usunięcie kleszcza ze skóry, tym relatywnie mniejsze ryzyko zakażenia.
Czym wyciągnąć kleszcza?
W aptece mamy dostępne wiele narzędzi służących do bezpiecznego usuwania kleszczy ze skóry. Warto się w nie zaopatrzyć przed sezonem kleszczowym. Wśród nich możemy wyróżnić:
- lassa
- haczyki
- pompki do próżniowego usuwania kleszczy
- specjalne długopisy z pętelką
- karty do usuwania kleszczy
Przyrządy te znacząco ułatwiają usunięcie kleszcza zmniejszając ryzyko zakażenia oraz urwania kleszcza.
W wyjątkowych sytuacjach kleszcza można wyciągnąć przy wykorzystaniu pęsety kosmetycznej. W tym przypadku jednak istnieje duże ryzyko urwania kleszcza, a także naciśnięcia odwłoka, co zwiększa ryzyko zakażenia.
Niezwykle istotny z punktu widzenia możliwości zakażenia jest czas przez jaki przebywał na skórze człowieka. Jeżeli przebywał wyłącznie na naszym ubraniu, to nie ma większych powodów do obaw, ponieważ w ten sposób nie dojdzie do zakażenia.
Kleszcze najczęściej preferują miejsca o cienkiej i miękkiej skórze. Zaliczyć można do nich: zgięcia łokci i kolan, pachwiny, pachy, a także szyję. Przeszukując swoje ciało w szczególności należy obserwować te miejsca.
Co robić po wyciągnięciu kleszcza ze skóry?
Po usunięciu kleszcza, miejsce po ukąszeniu należy zdezynfekować, a następnie poddać obserwacji. W miejscu ukąszenia może pojawić się reakcja zapalna. Następnie po około 10 dniach w miejscu ukąszenia może pojawić się rumień, który jest jednoznacznym objawem boreliozy. Zmiany w wyglądzie rumienia, a przede wszystkim powiększenia, stanowi podstawę do natychmiastowego kontaktu z lekarzem i wdrożenia leczenia.
Po wyciągnięciu kleszcza warto rozważyć badanie genetyczne kleszcza w celu wykluczenia chorób odkleszczowych. Badanie kleszcza pozwala na wykluczenie zakażenia przenoszonymi przez kleszcze patogenami.
Jakie choroby są przenoszone przez kleszcze
Kleszcze przenoszą bardzo wiele groźnych dla człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych takich jak borelioza, babeszjoza, anaplazmoza, toksoplazmoza, kleszczowe zapalenie mózgu czy bartoneloza. Po dostrzeżeniu kleszcza na swoim ciele należy zachować spokój, ponieważ nie mamy pewności, że to właśnie on skrywał w sobie przyszłe i potencjalne problemy ze zdrowiem.
Czym jest borelioza
Kleszcze mogą odpowiadać również za przenoszenie boreliozy. Czynnikiem zakaźnym są bakterie – krętki z rodzaju Borrelia.
W Polsce borelioza jest najczęściej diagnozowana na Podlasiu, Opolszczyźnie i Mazurach. Jej rozwojowi sprzyjają ciepłe zimy, które nie wpływają negatywnie na liczebność kleszczy.
Objawy boreliozy są uzależnione od stadium choroby i prezentują się następująco:
|
Narząd |
Stadium kliniczne |
||
|
Wczesne zlokalizowane |
Wczesne rozsiane |
Późne |
|
|
Skóra |
Rumień wędrujący ograniczony |
Rumień wędrujący mnogi |
Zanikowe zapalenie skóry |
|
Objawy ogólne |
Objawy grypopodobne |
Limfadenopatia Objawy grypopodobne |
Przewlekłe zmęczenie Przewlekłe zespoły bólowe |
|
Układ nerwowy |
|
Zespół Bannwartha Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Zapalenie korzeni nerwowych i nerwów czaszkowych |
Przewlekłe zapalenie mózgu Przewlekłe zapalenie rdzenia kręgowego Podostra encefalopatia Zaburzenia pamięci Zaburzenia emocjonalne Polineuropatia |
|
Układ mięśniowo-stawowy |
|
Ostre nawracające zapalenie stawów (zapalenie stawu kolanowego) |
Przewlekłe zapalenie stawów i struktur okołostawowych |
|
Układ krążenia |
|
Zapalenie mięśnia sercowego Zaburzenia rytmu i przewodnictwa |
|
|
Narząd wzroku |
|
Zapalenie spojówek Zapalenie tęczówki i naczyniówki Zapalenie siatkówki |
|
źródło: https://journals.viamedica.pl/rheumatology_forum/article/view/47201/37438
Rumień jest charakterystycznym objawem boreliozy. Jego wystąpienie jest równoznaczne z diagnozą oraz koniecznością podjęcia antybiotykoterapii.
Objawem charakterystycznym boreliozy, który może się pojawić na skórze w czasie najczęściej od 7 do 14 dni od ukąszenia jest rumień wędrujący. Rumień wędrujący należy odróżnić od odczynu alergicznego, który pojawia się na skórze bezpośrednio po usunięciu kleszcza ze skóry. Leczenie boreliozy opiera się na podawaniu antybiotyków . Zazwyczaj leczenie trwa około 3 tygodni.
Jakie badania z krwi należy wykonać po usunięciu kleszcza
Lekarze polecają zazwyczaj wykonanie dwóch etapów badań krwi, jeżeli pierwszy test posiada wynik pozytywny. Dopiero uzyskanie dwóch pozytywnych wyników wraz z występującymi objawami interpretuje się jako zakażenie boreliozą.
Badanie przy wykorzystaniu metody ELISA może być wykonane po upływie 2 tygodni od kontaktu z pasożytem. Badanie charakteryzuje się dużą czułością na obecność przeciwciał, jednak niską specyficznością. Oznacza to, że w wielu przypadkach wynik może wyjść fałszywie dodatni, ponieważ może być on spowodowany zupełnie inną infekcją z którą w momencie badania mierzy się organizm.
Przy pozytywnym wyniku lub nawet wątpliwym należy wykonać badanie Western Blot. Badanie wykonuje się po ok 6 tygodniach od ukąszenia. Pozytywny wynik oznacza potwierdzenie diagnozy.
Diagnostyka boreliozy, a także leczenie w późniejszych stadiach nie jest często prostą sprawą. Istnieje metoda która umożliwia wyklucznie zakażenia tuż po usunięciu kleszcza – badanie samego kleszcza. Metoda ta pozwala również na szybsze wdrożenie leczenia i często uniknięcie długotrwałej antybiotykoterapii.