Segregacja odpadów pozwala ograniczyć ilość śmieci, które bez niej trafiają do spalenia lub na składowisko. Dzięki niej więcej surowców wtórnych takich jak papier, plastik, szkło czy metal zostaje ponownie przetworzonych i wraca do nas w nowych produktach. Aby jednak tak się stało, musisz wiedzieć, jak prawidłowo segregować odpady. W tym poradniku przedstawiamy zasady i odpowiadamy na najważniejsze pytanie – czy, a jeśli to dlaczego, segregacja odpadów ma w ogóle sens?
Od stycznia 2020 roku w Polsce segregacja odpadów stała się obowiązkowa. Gminy na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku kontrolują, czy jest to robione poprawnie. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości mogą obciążyć mieszkańców podwyższoną opłatą za wywóz śmieci. To sankcja, a nie powód, dla którego warto segregować odpady. Celem sortowania u źródła, czyli w domu, jest przygotowanie wyrzucanych materiałów do ich późniejszego odpowiedniego zagospodarowania.
Po co segregować odpady?
Główna idea, która powinna nas skłonić do segregacji odpadów na frakcje, wiąże się z możliwością ponownego wykorzystania wielu materiałów, które wyrzucamy do śmieci. Chodzi więc o niemarnowanie i niezaśmiecanie. Wśród ekspertów panuje powszechny konsensus, że sortowanie odpadów w domu, jest szczególnie ważna dla sukcesu gospodarki odpadami komunalnymi. Papier, który wyląduje w niebieskim pojemniku ma bardzo duże szanse zostać następnie przetworzonym i ponownie wykorzystanym. Te możliwości dramatycznie topnieją jeśli znajdzie się w pojemniku na odpady zmieszane, gdzie jest narażony na zabrudzenie czy zamoknięcie. Podobnie to wygląda w przypadku pozostałych frakcji. Niestety wciąż segregujemy słabo. Z badania „Pakujemy się w kłopoty?” wynika, że zaledwie połowa z nas sortuje na wszystkie frakcje. W przestrzeni publicznej funkcjonuje też wiele mitów. Jednym z najczęściej powtarzanych dotyczy śmieciarek, które miałyby mieszać wszystkie odpady. To byłoby wbrew prawu. Tymczasem prawda jest prozaiczna, nowoczesne pojazdy do odbioru odpadów są wyposażone w kilka wewnętrznych komór, dzięki czemu np. palstik trafia do plastiku. Fakt, zdarzają się śmieciarki jednokomorowe, ale one zwykle jeżdżą według określonego harmonogramu odbierając konkretną frakcję np. metale i tworzywa sztuczne.
Poznaj fakty i mity nt. segregacji odpadów.
Segregacja śmieci jest ważna z kilku powodów:
- Ochrona środowiska: minimalizuje ilość odpadów trafiających na składowiska śmieci, co redukuje ich negatywny wpływ na środowisko, tj. ogranicza emisję gazów cieplarnianych i zanieczyszczenie gleby oraz wód.
- Recykling: umożliwia odzyskanie surowców wtórnych. Materiały takie jak papier, szkło, plastik i metal mogą być wielokrotnie przetwarzane.
- Oszczędność zasobów: recykling umożliwia ponowne wykorzystanie surowców, co przyczynia się do oszczędzania energii i zasobów naturalnych. Dodatkowo proces produkcji bazujący na recyklingu zazwyczaj wymaga mniejszej ilości energii niż wytwarzanie nowych produktów.
- Mniej składowisk: mniej odpadów trafia na składowiska, czyli mniej surowców się marnuje.
- Zachowanie estetyki przestrzeni publicznej: poprawna segregacja i utylizacja odpadów przyczynia się do utrzymania czystości w przestrzeni publicznej, a to ma wpływ na jakość życia mieszkańców i estetykę otoczenia.
Segregacja odpadów w domu to etap wstępny, ale też bardzo ważny, który pozwala na wyselekcjonowanie podstawowych surowców wtórnych. To zwiększa efektywność selekcji surowców wtórnych, ułatwia i przyspiesza pracę sortowni, czyli specjalnego zakładu, wydzielającego np. metale i tworzywa sztuczne na różne rodzaje plastiku, aluminium itp. Rozdzielanie śmieci jest więc bardziej skuteczne i dokładniejsze, tym samym więcej odpadów przeznaczonych jest do recyklingu. Wyrzucając więc nawet małą plastikową butelkę po szamponie do odpowiednio oznaczonego kosza, pomagasz zwiększyć efektywność gospodarki odpadami. Realnie też przyczyniasz się do ochrony środowiska. Jak? Ponieważ butelka ta nie trafia na składowisko, gdzie może zalegać latami, zanim ulegnie rozpadowi.
Zwróć uwagę na prostą zależność: mniej śmieci to mniej składowisk śmieci, zwłaszcza tych dzikich. Według GUS pod koniec 2022 r. funkcjonowało 259 składowisk przyjmujących odpady komunalne, zajmując łączną powierzchnię 1 624 ha. Natomiast w 2021 roku powierzchnia tych dzikich przekroczyła 200 ha, co odpowiada wielkości ponad 300 boisk do piłki nożnej.
Dowiedz się więcej o tym, co dzieje się z Twoimi odpadami. Posłuchaj jak wygląda system odpadowy od altany do zakładu recyklingu.
Pojemniki do segregacji odpadów – co i gdzie wyrzucać
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 29.12.2016 r. istnieje 5 frakcji odpadów, według których należy je segregować. Różnią się one między sobą właściwościami fizycznymi, służą też do odzysku cennych surowców, dlatego też bardzo ważne jest, aby trafiały do właściwych pojemników na odpady.
Podstawowe kolory koszy do segregacji to: niebieski, żółty, zielony, brązowy oraz czarny.
Gdzie i jakie wyrzucać śmieci na podstawie koloru pojemników na odpady:
- Niebieski na papier i tekturę. Z papieru wytwarza się mnóstwo produktów i opakowań, niestety ma ograniczoną liczbę cyklów przetworzeń. Włókno celulozowe można przetwarzać do siedmiu razy, przy czym z każdym kolejnym traci swoje właściwości i najczęściej kończy jako papier toaletowy lub ręcznik papierowy. Żeby w ogóle tak się stało, w niebieskim koszu powinny lądować przedmioty z papieru suchego, takie jak notatniki, pudełka, koperty, książki i czasopisma. Nie należy wyrzucać zabrudzonego papieru, zwłaszcza mokrego i zatłuszczonego. Pamiętaj, że wiele produktów np. kartony po sokach są opakowaniami wielomateriałowymi, które powinny trafić do żółtego pojemnika.
- Żółty na metale i tworzywa sztuczne. Surowce te są cenne. Aluminium, można przetwarzać w nieskończoność. PET wykorzystywany w napojach spełnia wyśrubowane normy dopuszczające do kontaktu z jedzeniem. Warto, żeby te i pozostałe plastiki i metale wróciły do obiegu. Ich odzyskanie pomaga oszczędzić zasoby naturalne. Do żółtego kosza wyrzuca się wszelkie butelki, pojemniczki, zakrętki od butelek, słoików; foliowe torebki, kartony po mleku i sokach, puszki itd. Pamiętaj, aby to, co się da, zgnieść przed wyrzuceniem, dzięki czemu ograniczysz zajmowaną przez nie przestrzeń w pojemniku na odpady.
- Zielony na szkło. Butelki po napojach, słoiki czy szklane opakowania po kremach (ale nie ceramikę!) należy wyrzucać do zielonego pojemnika. Poprawnie wyrzucone szkło trafi do recyklingu i zostanie przetopione na nowe opakowania, szklanki, lampy, kieliszki, itp. Co więcej, materiał szklany ma tę zaletę, że można go przetwarzać nieskończenie wiele razy bez obaw o utratę jego właściwości.
- Brązowy na bioodpady. Ten rodzaj śmieci szybko ulega rozkładowi, powodując nieprzyjemne zapachy. Przez to aż chce się szybko ich pozbyć i często lądują w odpadach zmieszanych. Tymczasem bioodpady to cenny zasób, który można wykorzystać do stworzenia domowego kompostu. Co ciekawe, dostępne są domowe kompostowniki, które przetwarzają odpady na prąd dzięki specjalnym bioreaktorom. Jeśli jednak nie masz domowego ogrodu, warto zadbać o to, aby odpady bio trafiły tam, gdzie powinny, czyli do brązowego pojemnika. Dotyczy to zwłaszcza obierek i resztek warzyw, fusów po kawie i herbacie, skorupek jaj oraz suchego pieczywa. Nie dotyczy natomiast resztek obiadowych – dla nich miejsce jest w koszu na odpady zmieszane.
- Czarny na odpady zmieszane. Do tego kosza powinno trafiać wszystko to, czego nie można odzyskać z ramach recyklingu. Lista jest długa i obejmuje m.in. zużyte akcesoria kosmetyczne, zepsutą żywność, ceramikę, zniszczoną odzież i obuwie. Dla ułatwienia sobie życia można przyjąć, że to, co zostało po selekcji śmieci do niebieskiego, żółtego, brązowego i zielonego pojemnika, jest odpadem zmieszanym.
Problemy z segregacją odpadów – na jakie śmieci uważać?
Przy segregacji śmieci w pierwszej kolejności zwróć uwagę na to, co nie powinno trafiać do koszy na śmieci, i to bez względu na ich kolor. Mowa tu o elektrośmieciach, odpadach wielogabarytowych i pobudowlanych, które należy przekazać do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK).
Szczególną ostrożność należy zachować z chemikaliami i starymi oponami – ich miejsce jest również w PSZOK-u. Stare opony to odpady o bardzo długim okresie biodegradacji. Nieraz warsztaty wulkanizacyjne same zachęcają do pozostawienia u nich starego ogumienia, z czego warto skorzystać. Natomiast chemikalia zaliczane są do odpadów niebezpiecznych i szkodliwych.
Warto zwrócić uwagę również na leki i odpady medyczne. Nie wyrzucaj przeterminowanych leków do czarnego kosza! Nie wylewaj ich też do zlewu czy toalety. W aptekach znajdziesz pojemniki na odpady medyczne, do których można wyrzucić zużyte leki, aerozole, tabletki, krople, syropy, maści, a nawet puszki po lekach.
Śmieci nietypowe? Skorzystaj z wyszukiwarki odpadów
O ile proste i składające się z jednego surowca opakowania nie budzą wątpliwości i wiadomo, gdzie je wyrzucić, tak sprawa komplikuje się w przypadku śmieci nietypowych. Instrukcja segregowania odpadów jest prosta, jeśli masz do czynienia ze słoikiem albo też kartonem, ale co zrobić z pękniętą szklanką? Otóż wydawać by się mogło, że nic prostszego – w końcu to szkło. Jednak pęknięta szklanka (podobnie jak rozbity kieliszek czy talerz) powinna wylądować nie w zielonym, ale w czarnym pojemniku na odpady zmieszane.
Problematyczne sprawiają też tzw. opakowania wielomateriałowe. Z pozoru mogą wydawać się proste w selekcji, na przykład karton po mleku może wydawać się, że jest z papieru, jednak jest to mylące. Najczęściej składa się z dwóch albo trzech warstw, z czego zewnętrzna jest tylko papierem, a wewnętrzna – wykonana z polietylenu. Czasem jest też trzecia warstwa z aluminium. Gdzie wyrzucić taki pojemnik? Zasada jest prosta: powinny trafić do żółtego pojemnika. I to bez znaczenia, czy mowa o kartonach, tubach po paście do zębów czy też opakowaniach po kremach.
Jeśli masz problem z określeniem gdzie co wyrzucić, skorzystaj z wyszukiwarki odpadów.
Na koniec odpowiedzmy sobie na jedno dość często pojawiające się pytanie: czy należy myć śmieci? Otóż co do zasady nie należy myć opakowań, o ile gmina wyraźnie tego nie zaleca. Natomiast pojemniki należy je dokładnie opróżnić. Oznacza to, że nie powinno się wyrzucać słoika, w którym jest jeszcze dżem, czy też do połowy pełnych butelek z sokiem lub kubeczków po jogurcie. Zadbaj o to, aby opakowania były puste i by wyrzucać je do odpowiednio oznaczonego pojemnika.